Met de sterke opmars van warmtepompen in zowel nieuwbouw als renovatieprojecten, neemt ook de noodzaak toe voor een doordacht hydraulisch ontwerp en het juiste gebruik van ondersteunende componenten. Een correcte dimensionering én installatie zorgen voor een efficiënte werking, langere levensduur en hogere betrouwbaarheid. In deze blog bekijken we de mogelijke systeemconfiguraties, aandachtspunten bij de selectie van componenten én de verschillen in wet- en regelgeving tussen Nederland en België.
Populaire types warmtepompen en configuraties
De toename in het gebruik van warmtepompen is onder meer te danken aan strengere milieuregels, subsidiemaatregelen en de noodzaak om CO₂-uitstoot te verminderen. Met name de lucht-water warmtepomp wint terrein vanwege de eenvoudige installatie, het ontbreken van boringen en de brede toepasbaarheid – ook in stedelijke gebieden zonder grondwaterbron.
De drie meest voorkomende typen zijn:
-
Lucht-water: meest gangbare en eenvoudig te plaatsen.
-
Water-water (gesloten systeem): gebruikt een gesloten bron, zoals een bodemlus.
-
Water-water (open systeem): gebruikt oppervlakte- of grondwater en is vergunningplichtig in Nederland.
Warmtepompen zijn leverbaar in drie technische configuraties, elk met eigen voor- en nadelen:
-
Monoblock: het volledige koeltechnische circuit zit buiten. De installatie is eenvoudig, maar leidingen zijn gevoelig voor bevriezing.
-
Split unit: buiten- en binnenunit zijn verbonden via een koeltechnisch circuit. Dit vereist in Nederland én België een gecertificeerde koeltechnicus (F-gassen).
-
Hydrosplit: koppelt binnen- en buitenunit via een watercircuit, wat installatie eenvoudiger en veiliger maakt. Het koelmiddel blijft volledig buiten het gebouw.
Voor België geldt bovendien dat split-systemen enkel mogen geplaatst worden door RES-gecertificeerde installateurs (Vlaanderen) of met een erkende koeltechnische vergunning (Brussel en Wallonië). In Nederland is STEK- of BRL100-certificering vereist.
De gekozen configuratie bepaalt welke systeemcomponenten nodig zijn, zoals antivriesventielen, hydraulische schakelingen en buffervaten voor stabiele werking en ontdooicycli.
Systeemdimensionering: snel en doordacht
Correcte dimensionering is cruciaal voor een goed functionerend warmtepompsysteem. In onze documentatie vind je handige tabellen voor het snel selecteren van de juiste componenten, afgestemd op warmtepompvermogen en systeemdebiet.
Enkele richtlijnen:
-
Vorstbeveiligingskleppen kies je op basis van buisdiameter en maximale aanvoertemperatuur.
-
Vuilafscheiders moeten een stromingssnelheid onder 1,2 m/s aanhouden om drukverlies en inefficiënte afscheiding te voorkomen.
-
Buffervaten moeten minimaal 2,5–3,5 liter water per kW warmtepompvermogen bevatten om stilstand of overbelasting te voorkomen. Dit geldt vooral bij systemen met variabele afname, lucht-waterwarmtepompen (i.v.m. ontdooicycli) en/of productie van warm tapwater (SWW).
Slimme componenten: vorstbeveiliging, buffervaten en drukverschilregeling
Vorstbeveiligingskleppen voorkomen bevriezing zonder het gebruik van glycol – een milieubelastende en onderhoudsintensieve vloeistof. Afhankelijk van het type vulgroep (open of gesloten) werkt het antivriesventiel via continue drukopbouw of via een geïntegreerde vacuümbreker die gecontroleerd water loost.
Let op (België): bij systemen met glycol (bijv. in bodemcollectoren) kan een milieumelding of -vergunning nodig zijn. Dit geldt vooral in Vlaanderen bij installaties >300 liter glycolmix. Vorstbeveiligingskleppen zijn dan een slimme manier om die verplichting te vermijden.
Hydraulische separator of buffervat
Een hydraulische separator (of thermisch buffervat) is essentieel voor systeemstabiliteit, met name tijdens het ontdooien en bij wisselende warmtevraag. Installatie is mogelijk in diverse configuraties:
-
In de aanvoer of retour
-
Als drie- of viertaps-scheider
-
In hybride systemen (warmtepomp + gasketel)
Richtlijn voor Nederland en België: Gebruik een inertiebuffer of hydraulische scheider wanneer er meerdere afnemers of warmtebronnen zijn (bijv. een hybride systeem met gasketel).
Wanneer geen hydraulische scheiding aanwezig is, is een drukverschilregelaar (oftewel; bypassventiel) nodig om een minimaal debiet te garanderen en bevriezing van de warmtepomp te voorkomen. De juiste dimensionering en instelling zijn essentieel en moeten afgestemd worden op de drukval en debietvereisten. Dit kan op basis van fabrikantgegevens of empirisch bij installatie.
Een innovatieve oplossing van Caleffi is de combinatie van een driewegklep met geïntegreerd bypassventiel – ideaal voor renovatieprojecten dankzij de compacte bouw en eenvoudige installatie.
Vergeet daarnaast de niet om te zorgen voor een goede waterkwaliteit m.b.v. een goede lucht- en vuilafscheiding. Wil je meer weten over waterkwaliteit? Lees dan zeker deze blog nog eens door.
Wettelijke aandachtspunten per land
Nederland
-
F-gassen certificering vereist voor split-systemen.
-
STEK- of BRL100-gecertificeerde installateurs verplicht bij koudemiddelcircuits.
-
Glycolgebruik toegestaan, maar goede documentatie vereist bij milieuzorg (Bodem+).
-
Geen wettelijke eis voor minimaal buffervolume, maar aanbevolen door ISSO-richtlijnen.
België
-
EPB-eisen verschillen per gewest (Vlaanderen, Brussel, Wallonië).
-
Warmtepomp moet als hernieuwbare energiebron erkend zijn.
-
Volumeverplichting buffervat is geen wet, maar volgt uit EPB-praktijkregels.
-
-
RES-certificering verplicht voor premies (Vlaanderen) en sommige projecten.
-
Glycol = meldingsplichtig of vergunningsplichtig afhankelijk van inhoud & toepassing.
-
F-gassencertificering vereist voor split-systemen in alle gewesten.
Voor premies (zoals MijnVerbouwPremie of Leefmilieu Brussel) moet de installatie gebeuren door erkende installateurs en het toestel opgenomen zijn in de officiële productdatabank.
pdf
